روح لطیفش تجلى واقعى عرفان و رفتار و خلق کریمانهاش نمادى از حضور عالمان آگاه در سطح جامعه بود سخن از عارف کامل آیت الله میرزا محمد على شاه آبادى است، در این نوشتار براى بهره مندى از دریاى ژرف معارف از منظر آن حکیم الهى دستبه دامان بزرگى شدهایم که به تعبیر خودش شاید هیچ کس به اندازه ایشان، آیت الله شاه آبادى را نشناخته است . برخى از نکتههاى نابى که در پى مىآید، نقل قولهایى است که حضرت امام خمینى (ره) در کتاب هایشان از مرحوم شاه آبادى بیان نمودهاند .
بهت فرشتگان
«سه آیه آخر سوره مبارکه حشر را تلاوت کنید تا ملکه شما شود و اولین اثرى که از آن مترتب مىشود، پس از مرگ و شب اول قبر است . وقتى که ملکین از طرف پروردگار براى سؤال و جواب مىآیند، در جواب «من ربک؟» (1) بگوئى: «هو الله الذی لا اله الا هو عالم الغیب و الشهادة هو الرحمن الرحیم × هو الله الذی لا اله الا هو الملک القدوس السلام المؤمن المهیمن العزیز الجبار المتکبر سبحان الله عما یشرکون × هو الله الخالق البارئ المصور له الاسماء الحسنى یسبح له ما فی السماوات و الارض و هو العزیز الحکیم» (2)
وقتى این طور پاسخ بگویى ملائکه الهى مبهوت و متحیر مىشوند، چون این معرفى حق استبه زبان حق، نه معرفى حق به زبان خلق .» (3)
گوش کردن به تغنیات (4)
اى عزیز، بکوش تا صاحب عزم و داراى اراده شوى، (5) که خداى نخواسته اگر بىعزم از این دنیا هجرت کنى، انسان صورى بىمغزى هستى که در آن عالم به صورت انسان محشور نشوى . زیرا که آن عالم، محل کشف باطن و ظهور سریره است و جرات بر معاصى، کم کم انسان را بىعزم مىکند و این جوهر شریف (6) رااز انسان مىرباید . استاد معظم ما مىفرمودند:
«بیشتر از هر چه، گوش کردن به تغنیات، سلب اراده و عزم از انسان مىکند .» (7)
سگ درگاه خدا
به قول شیخ بزرگوار ما: «شیطان، سگ درگاه خداست . اگر کسى با خدا آشنا باشد، به او عوعو نکند و او را اذیت نکند .»
سگ در خانه، آشنایان صاحب خانه را دنبال نکند . شیطان نمىگذارد کسى که آشنایى با صاحب خانه ندارد، وارد خانه شود . پس اگر انسانى با صاحب خانه در ارتباط است، مىتواند از او بخواهد که شر سگ خانهاش را از او کم کند و از صاحب خانه بخواهد که صداى آن سگ را بخواباند . (8)
راهى براى اصلاح نفس
جناب عارف بزرگوار مىفرمودند که:
«مواظبتبه آیات شریفه آخر سوره حشر، از آیه شریفه: یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و لتنظر نفس ما قدمت لغد (9) تا آخر سوره مبارکه، با تدبر در معنى آنها در تعقیب نمازها، خصوصا در اواخر شب که قلب فارغ البال است، خیلى مؤثر است در اصلاح نفس .» (10)
محبت دنیا، در وقت مردن
بدان که «نفس» در هر حظى که از این عالم مىبرد، در «قلب» اثرى از آن واقع مىشود . . . و سبب تعلق آن استبه دنیا، و التذاذات هر چه بیشتر باشد، قلب از آن بیشتر تاثیر پیدا مىکند و تعلق و حبش بیشتر مىگردد تا آن که تمام وجههى قلب، به دنیا و زخارف آن گردد، و این منشا مفاسد بسیارى است . تمام خطاهاى انسان و گرفتارى به معاصى و سیئات، براى همین محبت و علاقه است، و از مفاسد بزرگ آن ، چنان چه حضرت شیخ عارف ما، روحى فداه مىفرمودند آن است که:
«اگر محبت دنیا، صورت قلب انسان گردد و انس به او شدید شود، در وقت مردن که براى او کشف شود که حق تعالى او را از محبوبش جدا مىکند و ما بین او و مطلوباتش افتراق مىاندازد، با سخطناکى و بغض به او از دنیا برود .»
و این فرمایش کمر شکن، باید انسان را خیلى بیدار کند که قلب خود را خیلى نگاه دارد . (11)
حضور قلب
همه ارباب صنایع و حرف (12) و اهل لذات و معاملات و عادات، اعمال خود را به حضور قلب انجام مىدهند، به جهت آن که قلب داراى محبوب است و لذا متوجه به محبوب خواهد بود; فقط اهل عبادت، محروم از قلباند! با آن که اس اساس پرستش و ستایش بر حضور است و حقیقتا تمام عاملین، اخطار مىکنند به اهل عبادت که ما عملى نکردهایم مگر به حضور قلب، آیا شما در تمام عمر عبادت کردهاید به حضور قلب یا نه؟ (13)
1 . یعنى: خداى تو کیست؟
2 . سوره حشر، آیه 24- 22 .
3 . آیت الله نصرالله شاهآبادى، برنامه رادیویى سیماى فرزانگان، سال 1365 .
4 . آوازها و موسیقىهاى مطرب .
5 . امام خمینى (ره) در کتاب آداب نماز مىفرمایند که شیخ بزرگوار، شاه آبادى روحى فداه، از عزم و اراده به «مغز انسانیت» تعبیر مىکردند .
6 . عزم و اراده .
7 . چهل حدیث، امام خمینى (ره)، حدیث 1، ص 8 .
8 . چهل حدیث، امام خمینى (ره)، ص 52 .
9 . سوره حشر، آیه 18 .
10 . چهل حدیث، امام خمینى، ص 207 و 208 .
11 . چهل حدیث، امام خمینى (ره)، ص 123 و 124 .
12 . حرفهها .
13 . شذرات المعارف، شذره چهارم، معرفه 146 .
منبع:
به کوشش حسن قدوسى زاده، مجله پرسمان، پیش شماره 7
